Czy można przyspieszyć
kwalifikację
do przeszczepienia
zgodnie z prawem?

Niezależnie od takich czynników jak pochodzenie, status, społeczny, materialny, etc. istotnym etapem w procesie przeszczepiania narządów jest kwalifikacja, którą pacjent musi przejść pozytywnie, aby został wpisany na Krajową Listę Oczekujących.  Należy wskazać, że w praktyce istnieje pośredni problem zaniechania w realizacji fundamentalnego prawa do ochrony zdrowia spowodowany utrudnionym dostępem do wielu specjalistów związanych z limitami na poszczególne świadczenia zdrowotne narzucane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Takie rozwiązanie niejednokrotnie oznacza, że wielu chorych nawet nie dostaje szansy na ochronę zdrowia lub ta szansa zostaje znacznie wydłużona w czasie. Ma to negatywne następstwa dla zdrowia pacjenta i determinuje dłuższą i droższą hospitalizację, gdzie pacjent otrzymuje świadczenie po zbyt długim okresie oczekiwania, co również przekłada się na kwalifikację do przeszczepu np. nerki.

Kwalifikacja do przeszczepienia to procedura obejmująca ocenę stanu zdrowia biorcy na podstawie przedstawionej dokumentacji leczenia (także tej, powstałej w niepublicznych jednostkach medycznych). Ponadto przeprowadzenie specjalistycznych konsultacji, badań, gdzie akt kwalifikacji ma charakter rozpoznania lekarskiego na każdym etapie kwalifikacji, jak i w okresie przed kwalifikacyjnym. Warunkiem otrzymania przeszczepu jest umieszczenie potencjalnego biorcy zakwalifikowanego do przeszczepienia na krajowej liście osób oczekujących na przeszczepienie (KLO). Oznacza to, że umieszczenie biorcy na liście poprzedzone jest procedurą kwalifikacji, bez zakwalifikowania biorca nie może zostać umieszczony na liście.

Procedura kwalifikacji potencjalnego biorcy do zabiegu przeszczepienia składa się z dwóch etapów:

1. Pierwszy etap wstępnej kwalifikacji odbywa się w podmiocie leczniczym niedokonującym przeszczepień lub w stacji dializ (należy wskazać na niepubliczny charakter stacji dializ w Polsce). Podmioty te zgłaszają potencjalnego biorcę wstępnie zakwalifikowanego do ośrodka kwalifikującego, w którym odbywa się drugi etap.
2. Drugi etap, to właściwa kwalifikacja do zabiegu przeszczepienia. Kwalifikacja w ośrodku kwalifikującym – dokonującym przeszczepień kończy się zakwalifikowaniem albo niezakwalifikowaniem potencjalnego pacjenta do przeszczepu, o czym ośrodek zawiadamia podmiot leczniczy lub stację dializ, które dokonują wstępnej kwalifikacji.

W ośrodku kwalifikującym kierownik podmiotu leczniczego (szpitala) wyznacza zespół lekarzy odpowiadających za kwalifikację potencjalnego biorcy do przeszczepienia, której proces w praktyce trwa od kilku miesięcy do nawet 3 lat. Od czego zatem zależy jak długo potrwa kwalifikacja pacjenta do przeszczepu? Od wielu czynników, poza medycznymi, są jeszcze kwestie dostępności do określonych świadczeń zdrowotnych i to one wydłużają proces kwalifikacji. Ubezpieczony biorca, zanim zostanie zakwalifikowany na listę musi przejść szereg specjalistycznych badań (wizyta u kardiologa, ginekologa, stomatologa, itd.). Dostęp do lekarzy specjalistów jest w Polsce ograniczony i związany zwykle z kilkumiesięcznym okresem oczekiwania na wizytę.

Pojawia się pytanie, jak usprawnić i przyspieszyć kwalifikację zgodnie z prawem, kiedy w ośrodku kwalifikującym są długie terminy oczekiwania na wizyty u specjalistów albo skończył się kontrakt z NFZ na dane świadczenie? I tutaj należy wskazać na rolę niepublicznych podmiotów medycznych, które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, gdzie pacjent może wykonać specjalistyczne badania niezbędne do kwalifikacji do przeszczepienia. Powyższe rozwiązanie niesie za sobą również istotny interes społeczny, zwiększa dostępność do specjalistów w krótkim czasie, ponadto, ma pozytywny wpływ na etap kwalifikacji, którego dokonują ośrodki kwalifikujące, gdzie pacjent może udać się z listą wykonanych i wymaganych badań, niezbędnych do dalszej procedury. Niniejsze rozwiązanie powoduje to, że potencjalny biorca (lub żywy dawca/biorca, np. cudzoziemiec) zaoszczędza czas, mając możliwość wykonania niezbędnych specjalistycznych badań w jednym miejscu, jak również zwiększa swoją szansę na szybszy przeszczep (nie obarczony wielomiesięczną czy kilkuletnią kwalifikacją, spowodowaną brakiem miejsc u specjalistów) oraz lepsze rokowania po zabiegu, nie będące obarczone zbyt długim oczekiwaniem na przeszczep. Należy przy tym wskazać na dotychczas wykształconą praktykę przez lekarzy transplantologów, którzy akceptują dokumentację medyczną pacjenta (nawet z pojedynczych wizyt u specjalistów), która powstała w placówkach niepublicznych. Trzeba też zauważyć, że brak jest podstaw prawnych, aby ośrodki kwalifikujące mogły nie respektować czy nie uznawać dokumentacji medycznej pacjenta, która powstała w podmiocie niepublicznym. Komercyjny charakter placówki nie jest tu decydujący, a jedynie czy jest to placówka uprawniona do udzielania świadczeń medycznych zgodnie z polskim prawem.

Pacjent ma zagwarantowany ustawowo dostęp do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, ale w dobie pogłębiającego się kryzysu w ochronie zdrowia, dostęp ten nie jest rzeczywisty (braki kadrowe personelu medycznego, wielomiesięczne kolejki do specjalistów) – ma to również negatywne skutki dla procesu kwalifikacji do przeszczepienia. Obecnie obowiązujący porządek prawny stwarza możliwość dla licznej grupy potencjalnych biorców każdego roku do szybszej i sprawniejszej kwalifikacji, poprzedzonej okresem przygotowania, którą może usprawniać wsparcie niepublicznych jednostek udzielających świadczeń zdrowotnych.